ابعاد فرهنگی که در توسعه اقتصاد نقش موثر دارد

روزها سپری شد و روزهایی که بازار تبلیغات و جذب نظر مردم با سخنان و وعده‌ها و اهداف و...بود به پایان رسید، اکنون روز شروع و عمل است، شروعی که با سوگند به خداوند سبحان کلید می‌خورد، امید است سوگند مقدس عملیاتی شود و دل مردم و رهبر فززانه شاد گردد، رهبری که بارها از دولت و مجلس و ... مطالبات مردم را درخواست کرده است، در آغاز مجلس دهم نیز آنان را تکرار کرد و با نامه‌ای که خطاب به تمام مسئولین بود فرمود:
«تحقق بخشیدن به اقتصاد مقاوم با همه الزامات قطعی آن، و نیز تلاش مجدّانه برای گسترش و ژرف‌سازی فرهنگ اسلامی، دو اولویت فوری کنونی است».[1]

ابعاد فرهنگی که در توسعه اقتصاد نقش موثر دارد عبارتند از:

1: فرهنگ کار و کوشش: زندگی در دنیا، رشد قوای روحی و جسمی، پر شدن اوقات فراغت، معنا دار شدن زندگی، نجات از فساد و تباهی ..همگی به وسیله کار و تلاش محقق خواهند شد، قطعا رشد فرهنگِ کار و تلاش و دوری از بیکاری و تنبلی، علاه بر اینکه در رشد اقتصادی شخص و  جامعه موثر است، باعث شیرین شدن زندگی‌ها می‌شود، امام صادق (علیه‌السلام می‌فرماید:
«اگر مردمان هر چه را مى‏‌خواستند حاضر و آماده در اختیار داشتند، زندگى براى آنان گوارا نمى‏‌شد، و لذّتى از آن نمى‌‏بردند».[2]
تشویق به کار و تلاش در همه زمان‌ها مشگل گشای بسیاری از معضلات فردی و اجتماعی بوده است و در دین اسلام که فرهنگی غنی و الهی دارد، نیز به آن سفارش بسیار شده است،  و آن را عبادتی کامل معرفی کرده است، رسول خدا می‌فرماید:
«عبادت ده جزء است که نه جزء آن در کار و تلاش برای به دست آوردن روزی حلال است».[3]
امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«کار کنید و آن را به پایانش رسانید و در آن پایداری کنید؛‌ آن گاه شکیبایی ورزید و پارسا باشید. همانا شما را پایانی است؛ پس، خود را به آن پایان (بهشت) رسانید».[4]

2: فرهنگ کسب علم و دانش: «در روند دستیابی به توسعه اقتصادی لازم است عالمانه اقدام شود و علومی که در این راستا وجود دارد به مسئولان و عوامل اجرایی، آموزش داده شود، و هر کاری با مطالعه و علم پیش برود، اصل علم آموزی در دین بسیار مورد تاکید و سفارش قرار گرفته است و از واجبات معرفی شده است، رسول خدا می‌فرماید:
«طلب دانش بر هر مسلمانى واجب است. خداوند جویندگان دانش را دوست دارد».[5]
به خدمت گرفتن معلومات علمی در صنایع برای گسترش کمی و کیفی تولید، و استفاده از نظرات کارشناسان و نخبگان جامعه، راه را برای رشد و بالندگی اقتصادی و زمینه را برای رقابت جهانی محصولات ایرانی فراهم می‌کند، و از هدر رفتن نیروی انسانی و منابع ملی جلوگیری می‌کند، و مسیر را برای سرعت مضاعف در این زمینه فراهم می‌سازد، امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«به راستى که دانش، مایه حیات دل‏‌ها، روشن کننده دیدگان کور و نیروبخش بدن‏‌هاى ناتوان است».[6]

3: فرهنگ تدبیر امور و برنامه‌ریزی دقیق: قطعا موفقیت در توسعه اقتصادی و دیگر مسائل، زمانی رخ خواهد داد که فرهنگِ برنامه ریزی رشد کند، و قبل از هر کاری تدابیر لازم اتخاذ گردد، بسیاری از کشورهای توسعه یافته با برنامه‌ریزی همه جانبه و نظارت گسترده توانسته‌اند شیرینی رشد اقتصادی را بچشند، آنها با عمل کردن به دستوراتی که در  دین اسلام وجود دارد به این پیروزی رسیده‌اند، امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«تدبیر و برنامه‌ریزى پیش از هر کار، تو را از پشیمانى آسوده کند و کار به پشیمانى نکشد».[7]
رسول خدا می‌فرماید:
«از فقر در امتم نمی‌ترسم... اما از آن چیزی که می‌ترسم سوء تدبیر و بی‌برنامگی است».[8]

4: فرهنگ صداقت، امانتداری، و وفای به عهد: با صداقت هزینه‏‌هاى کمرشکن بازرسى‏ کاسته می‌شود، حجم پرونده‏‌هاى حقوقى به حداقل مى‏‌رسد، آرامش خاطر به مردم باز می‌گردد، و با امانتداری اعتماد مردم به همدیگر تقویت می‌شود و چرخ روزگار به خوبی می‌چرخد، و اختلاس و رشوه و خیانت که مهم‌ترین آفت‌های توسعه اقتصادی است ریشه کن خواهد شد، و با وفای به عهد پروژه‌های عمرانی و پست‌های مدیریتی که بر اساس خدمت بنا شده است، نقش خود را به خوبی ایفاء می‌کند، امام علی (علیه‌السلام) می‌فرماید:
«راستى و راستگویى، شرف و کرامت است براى بشر، و دروغ سقوط و پستى، راستگو مشرف بر نجات و کرامت و بزرگوارى است، و دروغگو در پرتگاه خوارى و سقوط است».[9]
لقمان حکیم در سفارشی به فرزندش فرمود:
«ای فرزندم، امانت را پاس دار تا دنیای تو سالم و امن باشد».[10]

امید است مجلس شورای اسلامی که مرکز قانونگذاری کشور است، از طرح‌ها و لوایحی که در جهت حمایت از کار و تشویق کارگران و کارفرمایان و صنعتگران است به خوبی حمایت کند و در تصویب قوانین ضمن این که خود مجلس تدبیر لازم را اتخاذ می‌کند از مجریان نیز برنانه‌ریزی و تدبیر را خواهان باشد، و از مراکز علمی و تحقیقاتی حمایت شایسته صورت گرفته و آنان را در تولید و استخراج علم یاری نماید و در پایان ضمن این که خودشان در قول و عمل صداقت و امانتداری را رعایت می‌کنند آن را به زیر مجموعه‌های خود و جامعه نیز تزریق کنند.

.........................
پی نوشت‌ها:
[1]. پیام رهبر معظم انقلاب اسلامی در مراسم افتتاحیه دهمین دوره مجلس شورای اسلامی؛ ۸ /خرداد/ ۱۳۹۵
[2]. «و لو کفی النّاس کلّ ما یحتاجون إلیه، لما تهنّئوا بالعیش و لا وجدوا له لذّه» حکیمی، اخوان،الحیاة، با ترجمه، آرام، احمد، چاپ مکرر، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ج ‏5، ص 489.
[3]. «اَلْعِبادَﺓُ عَشَرَﺓَ اَجْزاءٍ تِسْعَـﺔٌ مِنْها فی طَلَبِ الْحَلالِ»مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، انتشارات اسلامیه، تهران، سال چاپ مختلف، ج ‏74، ص 28.
[4]. «العَمَل العَمل، ثُمَّ النَّهایة النَّهایة، والاستِقامة الاستِقامَة، ثُمَّ الصَّبر الصَّبر، والوَرَع، إِنَّ لَکُم نَهایَة فَانتهوا اِلی نَهایَتِکُم» همان مدرک قبلی ج 68، ص 190.
[5]. «طَلَبُ الْعِلْمِ فَرِیضَةٌ عَلَى کُلِّ مُسْلِمٍ أَلَا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ بُغَاةَ الْعِلْمِ» همان مدرک قبلی ج 1، ص 172.
[6]. «اِنَّ العِلمَ حَیاةُ القُلوبِ وَ نورُ البصارِ مِنَ العَمى وَ قُوَّةُ البدانِ مِنَ الضَّعفِ» همان مدرک قبلی ص 171.
[7]. «التدبیر قبل العمل یؤمنک الندم» همان مدرک قبلی ج 18 ص 238.
[8]. «مَا أخَافُ عَلَی أمَّتِی الفَقرَ وَلَکِن أخَافُ عَلَیهِم سُوءَ التَّدبیِر»  ابن ابی جمهور، محمد بن علی، عوالی اللالی، انتشارات موسسه شهداء، قم، ج 4، ص 39.
[9]. «الصّادِقُ عَلى‏ شَفا مَنْجاةٍ وَ کَرامَةٍ، وَ الْکاذِبُ عَلى‏ شُرُفِ مَهْواةٍ وَ مَهانَةٍ» سید رضی، نهج البلاغه چاپ اول، انتشارت هجرت، قم، 1414ق، خطبه 85.
[10]. «یا بنیّ، أدّ الأمانة تسلم‏ لک‏ دنیاک و آخرتک، و کن أمینا تکن غنیّا» مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، انتشارات اسلامیه، تهران، سال چاپ مختلف، ج 71 ص 176.